Aandacht is een cognitieve handeling. We kunnen de informatie die we binnenkrijgen scheiden, zodat we niet een chaos aan informatie krijgen. Dit kunnen wij door middel van aandacht. Ook maakt aandacht het mogelijk om taken goed en nauwkeurig uit te voeren. Het geeft ons het vermogen om niet afgeleid te raken en zo ons gedrag en handelen te beheersen.  Aandacht verhoogt de snelheid waarmee we beslissingen nemen of hoe snel we reageren in een onverwachte situatie.

De prefrontale cortex van de hersenen is betrokken bij geheugenprocessen en het vermogen om aandachtig te concentreren. Dit is onder andere onderzocht door onderzoekers van de vrije universiteit Amsterdam en door middel van fMRI. fMRI is een speciale MRI-techniek, die wordt gebruikt in het moderne hersenonderzoek. De activiteit in de hersenen wordt hierbij door een computer zichtbaar gemaakt.

Er bestaan verschillende soorten aandacht. Natuurlijk is er passieve en actieve aandacht. Passief in onbewust en actief is bewust. Oriëntatie en verdeelde aandacht valt onder passieve aandacht. Selectieve aandacht valt deels onder passieve en deels onder actieve aandacht. Volgehouden aandacht valt onder actieve aandacht.

De opvallendheid van signalen zorgen ervoor dat je je aandacht ergens op focust. Ze kunnen opvallen door bijvoorbeeld een opvallende kleur, grootte, vorm of beweging. Volgens het model van Koch en Ullman weten de hersenen bij een overvloed aan prikkels er toch snel en moeiteloos de meest belangrijke prikkel of informatie uit te halen. Er wordt gedacht dat aan dit proces een netwerk van neuronen in de hersenen ten grondslag ligt. De neuronen zouden onderling een soort van competitie aangaan waarbij er een winnende locatie uitkomt: degene met het meest opvallende element. Dit proces noemen ze ook wel winner-take-all genoemd.

Er zijn vele soorten aandachtsstoornissen. In ons profielwerkstuk hebben wij er 4 behandeld:

• ADHD. ADHD zit grotendeels in de genen en komt meestal in de jeugd tot uiting. ADHD wordt veroorzaakt door de werking en structuur van de hersenen. ADHD komt naar schatting bij 2 tot 5 procent van de volwassen bevolking voor. Er zijn meer mannen dan vrouwen die er last van hebben. Mensen met ADHD hebben last van impulsiviteit, aandachtsproblemen en hyperactiviteit. Bij ongeveer driekwart van de mensen met ADHD is er sprake van een extra stoornis of andere klachten. De behandeling voor ADHD bestaat uit een combinatie van therapie en medicijnen.
• ADD. Voor de 7 tot 10 procent van de wereldbevolking die aan ADD lijdt is het richten van aandacht of focussen ontzettend moeilijk. De stoornis lijkt erg veel op ADHD. Er zijn 6 verschillende aspecten in het aandachtsproces waarbij er een klacht is bij een ADD patient. De zes aspecten zijn: activering, aandacht, inspanning, emotie, geheugen en gedrag. De diagnose is ongeveer hetzelfde als bij ADHD. Er zijn meer dan 200 wetenschappelijk gecontroleerde onderzoeken gedaan naar het ADD-syndroom. Hier is uitgekomen dat mensen met ADD het beste reageren op medicijnen die de afgifte van en/of de heropname van dopamine, norepinefrine of beide bij de synaps bevorderen. 
• Neglect-syndroom. Iemand met het neglect-syndroom heeft een hersenbeschadiging opgelopen. Dit is meestal door een beroerte gekomen. Iemand kan bijvoorbeeld alleen de rechterzijde van de kamer zien. Voor een persoon met dit syndroom is het heel moeilijk om normaal te functioneren. Dit is ook bijna onmogelijk, aangezien er een kant volledig gemist wordt. De kans dat er ongelukken gebeuren is hierdoor erg groot! Het syndroom kan geleidelijk verbeteren met behulp van professionele hulp, maar het gaat nooit helemaal weg. De behandeling van neglect hoort tot het werkterrein van de neuropsycholoog. 
• Balint-syndroom. Eén van de ernstigste aandachtssyndromen is het zogenaamde Balint syndroom. Personen die aan deze aandoening lijden kunnen hun aandacht weliswaar op een object richten, maar het vervolgens niet of met heel veel moeite losmaken van dat object. Er zijn drie verschillende symptomen: simultanagnosie, oculaire apraxie en optische ataxie. Het Balint-syndroom is zeer zeldzaam.

Aandacht kun je richten op één specifiek detail. Bijvoorbeel stemgeluid of kleur. Dit wordt focused attention genoemd. Ook kun je je aandacht richten op meerdere aspecten. Dit wordt divided attention genoemd. Divided attention is het vermogen om meerdere acties tegelijk met aandacht uit te voeren. Soms kan dit je prestaties verzwakken. Divided attention komt is het alledaagse leven voor.

Je verwerkt op een dag heel veel verschillende signalen en prikkels, al verwerk je deze niet allemaal bewust. Je ziet altijd meer dan waar je je aandacht op vestigt. Men denkt dat het bewuste brein veel belangrijker is dan het onbewuste deel, het onbewuste brein ziet men als ondergeschikt. Dit is echter totaal niet het geval, de verwerkingscapaciteit van ons onbewuste brein is maar liefst ±200.000 keer zo groot als die van het bewuste brein! De studie van Jacob Jolij en Victor Lamme lijkt te bevestigen dat de hersenen emotionele informatie van een visuele prikkel via twee verschillende routes verwerken, namelijk een langzame route en een snelle route. De langzame route is de route waarbij het onbewust verwerkt wordt.

Geheugen en aandacht hangen sterk samen. Als je ergens je aandacht aanschenkt, zul je dit je in je geheugen opnemen. Hoe langer je aandacht schenkt aan iets, hoe groter de kans dat het zal worden onthouden. 

Een onderzoek naar het verband tussen aandacht en intelligentie wees uit, dat meer intelligente individuen een grotere beschikbaarheid van aandachtsprocessen hadden, dan minder intelligente individuen. Meer intelligente mensen kunnen sneller en beter worden in het opzetten van filters in de hersenen. Dit kunnen mensen met hoge intelligentie zelfs zo goed, dat relatief meer informatie wordt geselecteerd en verwerkt.