Oriëntatie en verdeelde aandacht

 

Oriëntatie (of coverte aandacht) is ook min of meer een onbewuste vorm van aandacht. Oriëntatie wordt ook wel coverte of locatie-gerichte aandacht genoemd. Eerder werd het ook wel zoekende aandacht genoemd.

Michael Posner (Amerikaanse psycholoog) heeft onderzoek gedaan naar automatische oriëntatie processen en heeft hierbij oriëntatie van aandacht aangetoond. Het onderzoek van Posner houdt in dat de aandacht van mensen op een ander stuk/punt gericht is als waar de focus van de ogen zich bevind. De proefpersoon moet met zijn ogen gefocust blijven op het midden van het scherm. Als de proefpersoon een hint krijgt waar de stimulus gaat verschijnen op het scherm, wordt dit proces van aandacht duidelijk versneld. De stimulus, waar het om draait, wordt dus eerder ontdekt mét een hint als zonder hint. De eis is dan natuurlijk wel dat de relevante stimulus buiten het focusveld van zijn ogen verschijnt.

Ook heeft Michael Posner met zijn studies bewezen dat een hint in de verkeerde richting de reactiesnelheid erg vertraagd ten opzichte van een neutrale hint. Bijvoorbeeld een neutrale hint qua tijdsduur, hoelang het nog duurt voordat de stimulus op het scherm verschijnt. De resultaten van dit onderzoek ondersteunen de aanname van Gazzinga, namelijk dat oriënterende aandacht helpt in het versnellen van cognitieve processen.

Ook verdeelde aandacht is een onbewuste vorm. Het wordt ook wel 'attentional control' genoemd. Verdeelde aandacht maakt het mogelijk om twee of meer taken tegelijk te doen, mits een van de twee taken routineus gedaan kan worden. Dit staat ook wel bekend als multitasken.

Een voorbeeld hiervan is een gesprek houden met de bijrijder, terwijl jij als bestuurder een bekende weg rijdt. Het autorijden is hierbij de routine, je kent de weg en je rijdt als het ware op de automatische piloot. Het gesprek is hetgene waar je je aandacht bij moet houden, omdat je de weg als het ware kan dromen (het is overtraind). Wanneer deze overtrainde taak (autorijden) onderbroken wordt, kan je dit duidelijk merken in de verdeelde aandacht taak (gesprek). Opeens stokt het gesprek halverwege een zin, omdat de auto voor je plotseling remt. Automatisch wordt de aandacht dan gefocust op het verkeer in plaats van op het gesprek.


Het verschil tussen oriëntatie en verdeelde aandacht:

Bij oriëntatie hou je onbewust de rest van de omgeving in de gaten op prikkels die belangrijk kunnen zijn. Je houdt alles tegelijk in de gaten. Het heeft niks te maken met routines. Bij verdeelde aandacht is het wel het geval dat het om routines draait. Zonder de routine kan je je aandacht niet ergens anders op richten. Het gaat alleen als je iets doet wat je al heel vaak gedaan hebt.